Begin jaren ’70 is José Mujica een prominent lid van de linkse en beruchte rebellen beweging Tupamaros. Hij is op dat moment een van de meest gezochte ‘terroristen’ in Uruguay. Na talloze bankovervallen wordt hij uiteindelijk na een vuurgevecht overmeesterd. Hij weet 6 kogels in zijn lichaam te overleven, maar wat hem te wachten staat, gaat alle verbeelding te boven.
De twaalf jaar na zijn aanhouding brengt hij voornamelijk door in erbarmelijke en mensonterende omstandigheden. De vele martelingen lijken een welkome aanvulling op de eenzame opsluiting, maar zullen voor menig mens reden genoeg zijn om op te geven. De eenzaamheid, de honger en het ontbreken van daglicht drijven José tot waanzin en hij belandt in een psychose. Het duurt 8 jaar voordat hij voor het eerst iemand mag zien en iets mag lezen. Dit helpt hem de resterende 4 jaar te overleven.
In 1985 wordt Uruguay weer een democratie en wordt José dankzij de amnestie wet vrijgelaten. 25 jaar later wordt hij verkozen als 40ste president en weet niet alleen dankzij de bijzondere wending in zijn leven het land weer op de kaart te zetten. José Mujica wordt namelijk bekend als de armste President van de wereld. Hieronder volgen de lessen die wij van deze bijzondere man kunnen leren.
1. Wees tevreden met wat je hebt
José Mujica, die de nicknaam Pepe Mujica heeft woont al 30 jaar met zijn vrouw in een eenkamer boerderij. Hij had tijdens zijn presidentschap kunnen kiezen om in het presidentiele paleis te gaan wonen, maar bleef trouw aan zijn eigen normen en waarden. Volgens José zijn mensen pas echt arm als ze veel nodig hebben omdat ze nooit tevreden zijn.
Hij geeft zelf 90% van zijn presidentiele salaris weg en rijdt een oude lichtblauwe Volkswagen Beatle uit 1978. Maar dan wel alleen in het weekend. Er was ooit een Sjeik die een bod uitbracht van 1 miljoen dollar voor zijn auto, maar die heeft hij afgeslagen.
2. Bezit is kostbaar omdat het tijd van je leven kost
Als je iets koopt dan koop je dat niet met geld, maar met de uren van je leven die je nodig hebt om het te kunnen kopen. Als geen ander weet hij hoe het is als alles, tot en met het daglicht aan toe, je ontnomen wordt. Hij realiseerde zich dat niet je bezit maar het vermogen om te willen en te kunnen leven je gelukkig maakt.
3. Koop en bezit alleen wat je echt nodig hebt
José Mujica benadrukt altijd dat hij niet tegen consumptie is, maar tegen verspilling. Hij predikt daarom altijd dat je beter alleen kunt kopen en bezitten wat je echt nodig hebt. In zijn eenvoudige redenering zegt hij:
Zorg voor voedsel voor hen die honger hebben
Zorg voor huizen voor hen die op straat wonen
Zorg voor scholen voor hen die onderwijs nodig hebben
4. We zullen moeten leren delen
Volgens José Mujica kunnen we niet allemaal een huis van 400m2 en een tweede huis aan het strand bezitten. Dan is er niet genoeg plek voor iedereen. We zullen moeten leren delen. Als iedereen zou consumeren zoals de Amerikanen dat nu doen, dan zouden we drie planeten zoals de aarde nodig hebben. Als we niet leren delen zijn er hele grote groepen mensen gedoemd volgens hem. Volgens José is bescheidenheid geen opoffering maar een plicht.
5. Leg anderen nooit iets op
Punta del Este is het Sant Tropes van Urugauay. José Mujica irriteert zich eraan dat sommige villa’s niet meer dan 20 dagen per jaar gebruikt worden terwijl anderen geen dak boven hun hoofd hebben. Ook als president voelt hij zich gevangen in het systeem dat dit mogelijk maakt, maar hij beseft dat hij verandering niet kan opleggen.
Hij gelooft in het goede voorbeeld en vindt dat iedereen de vrijheid heeft om te leven zoals hij wil. Zelf wil hij leven zoals de meerderheid van de mensen leven. Als iedereen dat zou doen, zou de wereld een stuk meer leefbaar zijn voor velen.
Volgens José willlen ook landen vaak andere landen iets opleggen. Zo wil het westen hun visie op democratie opleggen aan andere landen. Dat creëert per definitie conflicten. We moeten hem leren om de verschillen in religie en overtuigingen onder ogen te zien en te accepteren.
Het lijkt wel eens alsof je, omdat je de sterkste bent, je ook het recht hebt om je eigen overtuigingen op te leggen. Het zou goed zijn voor iedereen als leiders van deze landen hun blik op de wereld zouden aanpassen.
6. Er ligt geen overwinning om de hoek
Verandering is een langzaam proces. De overwinning ligt nooit om de hoek. José Mujica gelooft dat je door vrijheid van expressie een gedachtegoed kunt meegeven aan de huidige en nieuwe generaties. Soms is daar volgens hem veel moed voor nodig, maar het is wel een van de meest duurzame manieren van verandering.
Zijn vrouw Lucia Topolansky staat al meer dan 30 jaar aan zijn zijde en spreekt tijdens publieke optredens met regelmaat de woorden:
“Het enige gevecht dat je verliest is degene waar je van weg loopt. Gebruik geen geweld, maar spreek je wel uit!”
7. Zoek de overeenkomst met mensen en niet de verschillen
José Mujica is een atheïst ,wat opmerkelijk is voor iemand die geboren en getogen is in een latijns amerikaans land waar de meerderheid van de populatie Katholiek is. Ook legaliseerde hij marijuana, abortus en homo huwelijken. Toen hij na een bezoek aan de Paus gevraagd werd over deze ontmoeting begon hij te vertellen dat hij en de Paus humaniteit als overeenkomst hadden. José Mujica kijkt niet naar de verschillen tussen mensen maar naar de overeenkomsten.
8. Experimenteer als iets niet lukt
Drug trafficking is een groot probleem in de meeste latijns amerikaanse landen. Toen hij marijuana legaliseerde vertelde hij dat hij dit niet deed om alles zomaar open te gooien. Hij zag alleen dat 100 jaar effort tegen drug gebruik alleen maar heeft geleid tot meer geweld en meer druggebruik. Dat wil zeggen dat je moet experimenteren om het anders te doen. Als dat ook niet blijkt te werken dan kun je het weer aanpassen en iets nieuws proberen.
Hij benadrukt overigens regelmatig hoezeer hij tegen het gebruik van drug en elke vorm van verslaving is. Een van zijn beroemde uitspraken is dat de enige goede verslaving de verslaving aan liefde is.
9. Je hoeft niet iedereen te vergeven, maar wel willen leven
Op de vraag of hij zijn bewakers vergeven heeft antwoord José Mujica meestal kort maar krachtig. Hij hoeft ze niet te vergeven, maar hoeft ook niets met ze op te lossen. Hij wil leven en dat is volgens hem veel belangrijker.
Wat hem afgenomen is, kan nooit meer gecompenseerd worden. Maar dat is ook de wet van het leven zegt hij. Je kunt duizend keer vallen of onderuit gehaald worden. Het gaat er om dat je weer leert opstaan. Je moet ook na de duizendste keer bereid zijn om weer een nieuwe start te maken en volop te willen leven.
10. De intentie waarmee je iets doet is belangrijker dan de daad zelf
Hoe kan een bankovervaller die notabene na een vuurgevecht met de politie wordt opgepakt toch president worden? Ook al lijkt hij dit soort vragen soms uit de weg te gaan gelooft José Mujica er in dat hij de banken wel moest overvallen omdat ze misbruik maakte van hun macht en de Tupamaros geld nodig hadden om het systeem te veranderen.
Als hij de gewapende bankovervallen uit eigenbelang had gedaan, was dat volgens hem een heel ander verhaal geweest. Nu zat er een goede intentie achter en dat was in dit geval belangrijker dan de daad zelf. Zeker omdat het hier om later bewezen corrupte bankiers ging die het volk onderdrukte.
Meer over José Mujica
José Mujica werd geboren op 20 mei 1935 en is nu 89 jaar. Hij was van 2010 tot 2015 president van Uruguay en werd opgevolgd door zijn eveneens linkse voorganger Tabaré Vázquez. Zijn gevangingsstraf is verfilmd in de film A Twelve-Year Night (2018). Vele nieuwszenders en documentare makers hebben interviews gehouden met José.
Opvallend is hoe consistent zijn uitspraken en levensstijl is. Voor een leider is hij niet alleen bescheiden gebleven, ook qua technologie loopt hij ver achter. In 2014 sprak hij in aanwezigheid van de pers voor de eerste keer via videobellen. Terwijl hij iemand in het scherm ziet en hoort spreken kon hij weinig anders uitbrengen dan dat het een raar moment voor hem was.
Pepe Mujica - De armste president in de wereld.
"Poor is not he who has little, but he who always needs more.“
