Afgelopen week zat ik aan tafel met een hele aardige designer die bijna vanuit het niets vol overtuiging beweerde dat iedereen die een eigen bedrijf start, dit doet om zichzelf te bewijzen. Als iemand die al jarenlang werkt met ondernemers, zowel als adviseur en executive coach, en daarnaast veel leest en schrijft over ondernemerschap, kon ik het niet laten om deze uitspraak kritisch te benaderen.
In mijn ervaring, gebaseerd op vele honderden gesprekken met ondernemers, weet ik dat de redenen om een bedrijf te starten heel divers zijn. Sommigen doen het uit passie, anderen uit noodzaak, en weer anderen uit de drang om iets unieks te creëren. Het idee dat iedereen enkel begint om zichzelf te bewijzen, is veel te kort door de bocht.
Wat me in bepaalde mate nog meer stoorde, was de stelligheid waarmee deze designer, die nog maar een paar jaar werkervaring heeft, zijn mening verkondigde. Het was duidelijk dat zijn stelling ongefundeerd was; er bestaat immers geen wetenschappelijk onderzoek dat deze bewering ondersteunt. Ik vroeg hem dan ook gekscherend uit welk stripboek hij dit had gehaald, want het klonk eerder als een oppervlakkige overtuiging dan als een doordacht standpunt.
Het was een typisch voorbeeld van iemand die denkt dat het hebben van stellige meningen vanzelfsprekend of misschien wel stoer is, puur omdat men tegenwoordig vaak de vrijheid voelt om zonder veel kennis van zaken te spreken.
Dit is iets wat ik vaker zie bij de jongere generatie: het idee dat het uiten van een sterke mening op zichzelf waardevol is, ongeacht de basis ervan. Hoewel ik begrijp dat het belangrijk is om je stem te laten horen, wordt het problematisch wanneer men dit doet zonder enige onderbouwing of diepgang. Zeker in een professionele context, en vooral in leiderschapsrollen, kan het uiten van ongefundeerde meningen niet alleen schadelijk zijn, maar ook je geloofwaardigheid ernstig ondermijnen.
De Kracht van Assertiviteit in Leiderschap
Assertiviteit is één van de essentiële eigenschappen voor effectieve leiders en professionals in de zakelijke wereld. Het stelt je in staat om jezelf duidelijk uit te drukken, beslissingen te nemen en te handelen zonder dat je voortdurend goedkeuring zoekt. Een assertieve leider kan duidelijk zijn in verwachtingen, geeft direct en constructief feedback en zorgt ervoor dat de visie en doelen van de organisatie helder worden gecommuniceerd. Echter, zoals met elke eigenschap, is de effectiviteit ervan afhankelijk van de balans die wordt gevonden. Assertiviteit die doorslaat in agressie of starheid kan namelijk net zo schadelijk zijn als het tegenovergestelde: passiviteit.
Assertiviteit vs. Agressie: Het Vinden van de Juiste Balans
Een veelvoorkomende valkuil is dat assertiviteit vaak wordt verward met agressie. Waar assertiviteit draait om het duidelijk communiceren van je eigen behoeften en grenzen, houdt agressie in dat je die van anderen negeert of ondermijnt. Leiders die te ver doorslaan in hun assertiviteit, lopen het risico om hun teamleden te intimideren of te demotiveren. Het gevolg is een cultuur waarin angst en terughoudendheid domineren, in plaats van open communicatie en samenwerking. Effectieve leiders weten dat assertiviteit hand in hand moet gaan met empathie en respect voor anderen.
De grens tussen assertiviteit en agressie is niet alleen moeilijk te bepalen omdat leiders soms doorschieten in wat ze zeggen en vooral hoe ze dat doen, maar ook door de weerbaarheid van de ontvanger. Enerzijds zien we dat de huidige generatie professionals steeds mondiger wordt en zichzelf beter weet uit te drukken. Maar wanneer ze stevig de grenzen te horen krijgen, zijn ze vaak snel op hun teentjes getrapt omdat ze simpelweg niet weerbaar zijn. Deze paradox maakt het voor leiders lastig om de juiste balans te vinden in hun communicatie.
Weerbaarheid gaat niet alleen over het omgaan met tegenslag, maar ook over het vermogen om constructieve kritiek of duidelijke grenzen te accepteren zonder die direct persoonlijk op te vatten. Toch gebeurt het vaak dat de perceptie van de ontvanger beïnvloed wordt door persoonlijke triggers, waardoor iets dat neutraal bedoeld is, als aanvallend of kritisch wordt ervaren. Dit kan komen door eerdere ervaringen, zoals een vader die altijd op een bepaalde toon sprak en daar een negatieve lading aan gaf. Als een leider dezelfde toon aanslaat, is het niet automatisch zo dat de intentie negatief is.
Het probleem ligt vaak in cognitieve vervormingen: denkfouten waarbij mensen te veel betekenis toekennen aan wat er wordt gezegd of doen aan zwart-witdenken. Een opmerking wordt al snel geïnterpreteerd als een persoonlijke aanval, terwijl de intentie simpelweg kan zijn om duidelijkheid te scheppen of grenzen te stellen. Het is daarom cruciaal voor zowel leiders als hun teams om bewust te zijn van hoe percepties en persoonlijke bagage de communicatie kunnen beïnvloeden. Effectieve communicatie vraagt niet alleen om assertiviteit van de leider, maar ook om veerkracht en objectiviteit van de ontvanger. Zo kan een gezonde balans ontstaan waarin grenzen helder zijn zonder dat ze direct als aanvallend worden ervaren.
Het Belang van Duidelijke Grenzen in Communicatie
Assertieve communicatie vraagt om duidelijke grenzen, zowel voor jezelf als voor anderen. Grenzen stellen betekent dat je weet wanneer je moet spreken en wanneer je beter kunt luisteren. In zakelijke communicatie is dit cruciaal: te veel je mening opdringen, zonder rekening te houden met de context of zonder goed naar anderen te luisteren, kan je geloofwaardigheid schaden. Het is belangrijk om je standpunt stevig te verdedigen, maar ook flexibel genoeg te blijven om nieuwe inzichten mee te nemen. Deze combinatie zorgt ervoor dat je niet alleen als sterk, maar ook als betrouwbaar wordt gezien.
Ik zal nooit vergeten hoe jaren geleden een zeer succesvolle ondernemer en goede vriend van mij genaamd Steven Bakker steevast aan iedereen, van de postbode tot de secretaresse, om hun mening vroeg over creatief of strategisch werk dat ik had gemaakt. In het begin frustreerde me dat behoorlijk; ik begreep niet waarom hij advies wilde van mensen die in mijn ogen weinig afwisten van de complexe strategische keuzes waar we mee bezig waren. Was hij dan zo onzeker? Toen ik hem uiteindelijk vroeg naar zijn reden, gaf hij een inzicht dat me nog altijd bijblijft. Hij vertelde me dat het hem niet ging om hun kennis, maar om hun wijsheid. Zijn filosofie was simpel: “Elk inzicht is waardevol.”
Hij benadrukte dat zelfs mensen zonder diepgaande kennis waardevolle perspectieven kunnen bieden, juist omdat ze niet vastzitten in dezelfde denkpatronen als experts. Dit heeft hem geleerd dat echte kracht schuilt in de flexibiliteit om alle inzichten, hoe klein of onverwacht ook, te waarderen en mee te nemen in beslissingen. Tot op de dag van vandaag blijft hij zich openstellen voor de wijsheid van anderen, ongeacht hun achtergrond, omdat hij weet dat het gaat om een breder perspectief en niet alleen om technische kennis. Het is precies die bereidheid om ook buiten de gebaande paden te kijken die hem keer op keer succesvol maakt.
Ongefundeerde Meningen: Het Risico van Overdreven Assertiviteit
Een ander risico van overdreven assertiviteit is het uiten van ongefundeerde meningen. In mijn werk met leiders en ondernemers zie ik vaak hoe stellig men kan zijn over onderwerpen waar ze eigenlijk weinig van weten. Zeker in een tijd waarin snelle oordelen en opinies overal op social media worden gedeeld, lijkt het hebben van een sterke mening soms belangrijker dan de inhoud ervan. Voor leiders kan dit desastreus zijn. Wanneer een leider ongefundeerde uitspraken doet, wordt dit snel door anderen opgemerkt en neemt de geloofwaardigheid af. Bovendien kan het vertrouwen binnen een team worden ondermijnd, omdat medewerkers zich afvragen of besluiten daadwerkelijk goed doordacht zijn.
Binnen de reclamebranche hadden we altijd een specifieke term voor dit fenomeen: ‘autodealer-mentaliteit’. Dit komt voort uit de ervaring dat veel autodealers denken precies te weten hoe communicatie werkt, waardoor je als reclamemaker liever niet voor hen werkt.
Het is geen toeval dat autoreclames de afgelopen decennia weinig innovatie hebben doorgemaakt; ze blijven vaak hangen in dezelfde patronen omdat ze ervan overtuigd zijn dat ze het zelf wel uitgevonden hebben. Deze zelfverzekerde houding blokkeert vaak creativiteit en vernieuwing.
Het is natuurlijk begrijpelijk dat een autodealer, boekhouder, consultant of zelfs een leider een duidelijke mening heeft over wat hij of zij mooi vindt. En uiteindelijk geldt ook: wie betaalt, bepaalt. Maar om dan vol overtuiging te stellen dat een bepaalde campagne niet zal werken of dat een logo geen effect zal hebben, is een valkuil.
Zulke uitspraken kun je beter overlaten aan mensen die dagelijks met dit vak bezig zijn en de nuances begrijpen. Het is veel krachtiger om te zeggen: “Ik weet niet of het werkt, maar ik vind het niet mooi.” Daarmee geef je je persoonlijke voorkeur aan zonder de professionele expertise van anderen te ondermijnen. Dit schept ruimte voor een constructieve discussie en zorgt ervoor dat je als leider open blijft staan voor inzichten van mensen die er dagelijks mee bezig zijn en soms meer zicht op de materie hebben.
De Rol van Context en Luisteren in Assertieve Communicatie
Echte assertiviteit houdt rekening met de context en het belang van actief luisteren. Een leider die begrijpt wanneer en hoe hij of zij assertief moet zijn, zal niet alleen vanuit persoonlijke overtuiging handelen, maar ook openstaan voor andere perspectieven. Dit betekent dat je niet altijd als eerste je mening hoeft te geven of de luidste stem in de kamer moet zijn.
Juist door goed te luisteren en anderen de ruimte te geven, vergroot je je invloed. In succesvolle teams wordt assertieve communicatie vaak ondersteund door een cultuur waarin iedereen zich veilig voelt om bij te dragen, zonder dat men bang hoeft te zijn voor directe veroordeling.
Ook hier speelt de balans tussen assertiviteit en constructieve communicatie een belangrijke rol, en deze verantwoordelijkheid ligt niet alleen bij de leider. Het is net zo belangrijk dat teamleden begrijpen dat het niet de bedoeling is om voortdurend ongefundeerde meningen te ventileren. Er is een wezenlijk verschil tussen een idee aandragen en een mening verkondigen.
Stel dat een teamlid zonder onderbouwing stelt dat het vervangen van het bedrijfslogo het enige is dat klanten zal overtuigen om te blijven, dan roept dit vanzelf stevige kritiek op. Als datzelfde teamlid echter vraagt of het misschien een idee is om het logo te vervangen, wordt de boodschap veel constructiever ontvangen. De eerste benadering komt betweterig over, terwijl de tweede vorm ruimte biedt voor dialoog en gezamenlijke overweging.
Hoewel het aan leiders is om hier tactvol mee om te gaan, ligt er ook een verantwoordelijkheid bij de leider om teamleden bewust te maken van het verschil tussen assertiviteit en betweterigheid. Met andere woorden: het verschil tussen het uiten van een ongefundeerde overtuiging en het aandragen van een idee met potentie. Door teamleden te leren hoe ze hun bijdragen op een constructieve manier kunnen presenteren, kan de communicatie binnen het team naar een hoger niveau worden getild, wat leidt tot betere samenwerking en effectievere besluitvorming.
Veelgestelde Vragen over Assertiviteit, Agressie en Communicatie in Leiderschap
Wat is het verschil tussen assertiviteit en agressie in communicatie?
Assertiviteit draait om het duidelijk communiceren van je eigen behoeften, meningen en grenzen op een respectvolle manier. Agressie daarentegen houdt in dat je dit doet zonder rekening te houden met de gevoelens of grenzen van anderen. Assertiviteit streeft naar evenwicht en samenwerking, terwijl agressie vaak leidt tot conflicten en weerstand.
Hoe kan ik als leider de balans vinden tussen assertiviteit en agressie?
De sleutel ligt in het tonen van empathie terwijl je duidelijk blijft over je standpunten. Dit betekent dat je je boodschap stevig kunt overbrengen zonder anderen te overschaduwen. Luisteren is net zo belangrijk als spreken; door actief te luisteren en feedback te respecteren, toon je assertiviteit zonder agressief over te komen.
Waarom zijn ongefundeerde meningen schadelijk voor leiderschap?
Ongefundeerde meningen ondermijnen je geloofwaardigheid en kunnen leiden tot wantrouwen binnen een team. Wanneer beslissingen worden genomen op basis van persoonlijke voorkeuren zonder goede onderbouwing, ontstaat er verwarring en verliezen medewerkers het vertrouwen in het leiderschap.
Hoe kan ik als leider omgaan met ongefundeerde meningen binnen mijn team?
Het is belangrijk om teamleden te begeleiden in het onderscheid tussen een mening en een constructief idee. Moedig hen aan om hun standpunten te onderbouwen met feiten of relevante inzichten. Door een cultuur te creëren waarin constructieve feedback wordt gewaardeerd, voorkom je dat ongegronde meningen de overhand nemen.
Wat zijn enkele voorbeelden van assertieve communicatie?
Assertieve communicatie kan variëren van het geven van duidelijke feedback (“Ik merk dat dit project achterloopt, laten we bespreken hoe we dit kunnen verbeteren”) tot het stellen van grenzen (“Ik ben beschikbaar voor overleg, maar ik kan niet akkoord gaan met een oplossing zonder duidelijke onderbouwing”). Het draait om duidelijkheid met respect voor de ander.
Hoe kan ik assertief zijn zonder betweterig over te komen?
Formuleer je standpunten als constructieve suggesties in plaats van harde stellingen. In plaats van te zeggen: “Dit is de enige manier waarop het werkt,” kun je zeggen: “Ik denk dat deze aanpak effectief kan zijn, maar laten we kijken naar andere mogelijkheden.” Dit zorgt voor een open gesprek en vermijdt dat je betweterig overkomt.
Comments