Een docent aan een universiteit staat voor de klas terwijl hij een biljet van 100 dollar laat zien. Hij vraagt aan de studenten wie het biljet wil hebben. Op één persoon na die zijn social media berichten checkt, steekt iedereen zijn hand op.
De docent neemt een paar stappen, verfrommelt het biljet tot een propje en vraagt: "Wie wil het biljet nu hebben?" De persoon die op zijn telefoon keek, kijkt verontwaardigd op en besluit met de rest van de studenten ook zijn hand omhoog te steken.
Nonchalant laat de docent het nu verkreukelde biljet op de grond vallen en begint erop te stampen. Nogmaals vraagt hij wie het biljet wil hebben, en nog steeds steken alle studenten hun hand op.
Hij pakt het verfrommelde biljet op en zegt: "Dit is eigenwaarde. Het leven kan je proberen te vernietigen en kleineren, maar je blijft altijd van dezelfde waarde."
Waar gaat eigenwaarde over?
Eigenwaarde gaat over jezelf kunnen waarderen, ongeacht wat je kunt, doet, hebt gedaan of wat anderen van je vinden. Het is het vermogen om objectief naar je eigen acties, (het ontbreken van) talenten en je uitspraken te kijken, zonder daar een oordeel over jezelf aan te verbinden.
Ik heb veel fouten gemaakt in mijn leven, maar ik ben veel meer dan die fouten. Heb ik spijt van die dingen? Ja. Zou ik het de volgende keer anders doen? Hoogstwaarschijnlijk wel. Zal ik nog meer fouten maken? Absoluut. Maar ik blijf van waarde. Die fouten zijn namelijk momentopnamen en hebben meer te maken met zelfverzekerdheid. Ik ben niet 'zelf-zeker' dat ik nooit meer fouten zal maken of dat mensen altijd positief over mij zullen denken.
Het leven kan je veel bieden: vriendschappen, liefde, plezier en succes. Maar het leven kan ook meedogenloos zijn. Je kunt gepest worden op school, voortdurend afgewezen worden voor een baan, of dierbaren verliezen. Voorspoed en tegenspoed in het leven zijn net als honger en dorst, die worden gevolgd door verzadiging na het eten en drinken. Het een bestaat niet zonder het ander.
Eigenwaarde en tolerantie zijn aan elkaar verbonden
Als ik je vraag of je het accepteert dat een bepaald honderd dollar biljet ooit is gebruikt tijdens een drugsdeal of om drugs te snuiven, zou je dat waarschijnlijk accepteren. Ook als je volledig tegen drugs bent. Wist je trouwens dat 90% van alle dollar biljetten in omloop sporen van cocaïne bevatten?
Maar stel dat ik je vraag of je volledig accepteert dat je jezelf ooit hebt misdragen, gelogen hebt tegen een goede vriend, of iets anders hebt gedaan waar je je voor schaamt, wat zou dan je antwoord zijn? Leren accepteren is een fundament voor voldoende eigenwaarde.
Acceptatie gaat echter over meer dan alleen het accepteren van je eigen daden of woorden. Het gaat ook over het accepteren van wat anderen doen of zeggen. Of je nu gepest of gekwetst wordt of bent geweest, ook dat hoort bij het leven.
Ik heb zelf extreem goede begeleiding en training gekregen van mijn vroegere coach en mentor Wassili Zafiris. We hebben zelfs samen een enorm succesvol boek geschreven over zingeving, een nieuwe ondernemingsvorm en eigenwaarde. Maar toch ging het mis tussen ons, en dat lag zeker niet alleen aan hem. Mijn aandeel was minstens zo groot.
Afgelopen week kwam ik hem tegen op de verjaardag van een gezamenlijke vriendin. We spreken elkaar al jaren nauwelijks meer. Ik ga geen confrontatie uit de weg, dus na een poosje ging ik naast hem zitten. Hij bleef het gesprek met de persoon met wie hij aan het praten was zo lang mogelijk aan de gang houden en leek mij te negeren. Maar ja, wat kun je doen als iemand blijft zitten? Sociaal gezien moet je wat gaan zeggen en dat vond ik mezelf ook waard.
Uiteindelijk praten we wat over koetjes en kalfjes en voordat we het wisten, zaten we samen een beetje afgelegen van de rest toen het hoge woord eruit kwam.
Wassili: "Ben, jij maakt mensen stuk. KAPOT!"
Ben: "Oké, ik hoor je."
Met een paar wijntjes te veel op, voegt hij eraan toe: "Ik heb je altijd verdedigd naar anderen, maar ik doe het niet meer! Je bent een zieke alcoholist. Ziek ben je!"
Ik kijk hem in zijn enigszins wazige ogen aan en zeg: "Oké, vertel me meer, je hebt me te weerbaar gemaakt als coach om hier aanstoot aan te nemen."
“Nee, Ben, je bent het kwaad op aarde!” zegt hij met een nog meer slissende tong. “Je hebt me zoveel pijn gedaan! Je doet iedereen pijn en wil mensen vernietigen.”
Ik raak zijn arm zachtjes met mijn hand aan en zeg, ook niet meer helemaal nuchter: “Vertel meer, Wassili. Het raakt me niet. Je was een te goede coach om dit bij mij binnen te laten komen. Ik heb er misschien alleen een ander idee over”
Wassili wordt hier nog bozer van, en terecht, en slaat er nog een paar teksten uit die niet voor papier of internet bedoeld zijn. Ik blijf in liefde rustig. Geen woord wat hij zegt kan mij van mijn eigenwaarde ontdoen. Maar natuurlijk betekent het wel iets voor mij, want wie wil een goede vriend en coach verliezen?
Maar het ging verder. “En dat boek dat we samen geschreven hebben! Ik schaam me er dood voor, want je leeft niet zoals we het in ons boek besproken hebben! Je bent niet echt en verandert.”
Ik kan niet ontkennen dat ik daar even over moest slikken, want als iets na zijn coaching en mentorschap zo’n 20 jaar geleden anders is geworden, is het dat ik de inhoud van ons boek volledig leef. Meer zelfs dan dat. Daarnaast staat mijn leven volledig in het teken van anderen helpen, dus het was de eerste opmerking die pijn deed. Misschien wel vanuit een diepe intentie dat hij juist blij en trots zou zijn wat hij samen met mij en door mij bereikt heeft, maar dankzij nog een slokje bier vermande ik mezelf.
“Ik zie het anders, Wassili,” zei ik, waarna een nieuw relaas kwam over hoe ik hem en andere mensen kapot maakte, een keer ’s nachts dronken had opgebeld en hele foute dingen had gezegd, en nog iets wat ik niet helemaal kon verstaan waarna hij wegliep.
Mensen zijn ook maar mens met hun emoties
Geen moment in het gesprek met Wassili had ik enige twijfel over mijn eigenwaarde. Ik schatte hem juist op waarde hoe hij dingen beleeft en beleeft heeft ondanks dat ik daar een hele andere beleving over heb. We hebben allemaal onze eigen versie van de werkelijkheid en hij had misschien wel intens verdriet over dingen die ik ooit gezegd en gedaan heb. Dat is zijn recht, maar zegt niets over mij.
Ik heb mijn fouten begaan, ook met hem. Maakt me dat minder waard? Ja, misschien op dat moment in zijn ogen, maar niet in mijn ogen. Zijn emoties, overtuigingen, normen, waarden, geloof of zienswijze van de werkelijkheid bepalen niet of ik een goed, slecht of ander soort mens ben dan ik zelf geloof dat ik ben.
Wat is het verschil tussen arrogantie, onverschilligheid en eigenwaarde?
Arrogantie
Arrogantie is een houding waarbij iemand zichzelf als superieur beschouwt ten opzichte van anderen. Arrogante mensen kunnen neerkijken op anderen en voelen zich vaak beter of belangrijker. Dit gedrag wordt meestal niet gewaardeerd en kan als storend en respectloos worden ervaren. Arrogantie komt vaak voort uit onzekerheid en een behoefte om zichzelf te bewijzen.
Onverschilligheid
Onverschilligheid is een houding van desinteresse of apathie. Onverschillige mensen tonen weinig emotie of betrokkenheid bij situaties of anderen. Ze kunnen koud of ongeïnteresseerd overkomen, wat ertoe kan leiden dat anderen zich genegeerd of onbelangrijk voelen. Onverschilligheid kan een verdedigingsmechanisme zijn om pijn of ongemak te vermijden.
Eigenwaarde
Eigenwaarde is het vermogen om jezelf te waarderen en respecteren, ongeacht externe omstandigheden of meningen van anderen. Mensen met een gezonde eigenwaarde kennen hun sterke en zwakke punten en kunnen zichzelf accepteren zoals ze zijn. Ze hebben geen constante behoefte aan bevestiging van anderen en kunnen constructieve kritiek ontvangen zonder hun zelfbeeld te laten beïnvloeden. Eigenwaarde gaat hand in hand met zelfvertrouwen en zelfrespect.
Hoe had ik empathischer kunnen zijn?
Het was 23:00 uur en we hadden beiden die paar drankjes op, wat de situatie zeker niet makkelijker maakte. Actief luisteren kan je empathie verder versterken, en dat deed ik op dat moment in mijn geloof zonder moeite, maar je kunt je voorstellen dat ik dat niet meer helemaal objectief kan beoordelen.
Actief luisteren houdt in dat je niet alleen luistert, maar ook doorvraagt en samenvat wat de ander zegt om te laten zien dat je echt begrijpt wat hij bedoelt. “Wassili, ik begrijp dat je veel pijn hebt ervaren door onze interacties. Kun je me meer vertellen over specifieke momenten die je pijn hebben gedaan?”
Daarnaast probeerde ik verbaal en non-verbaal begrip te tonen. Non-verbale signalen zoals knikken, oogcontact en open lichaamstaal en een aanraking laten zien dat je betrokken en geïnteresseerd bent in wat de ander zegt. Verbaal bevestigde ik dit door te zeggen: “Ik kan me voorstellen dat dit erg moeilijk voor je was.” Maar ja, met een paar biertjes op komt ook die intentie soms minder goed over en hangt het ook van de setting en de ander af of die het oppikt.
Het valideren van gevoelens is ook cruciaal. Door te zeggen: “Het klinkt alsof je je echt verraden en gekwetst voelt door wat er is gebeurd.” probeerde ik aan te tonen dat ik zijn emoties serieus neem en respecteer. Zelfs met de beste bedoelingen is het lastig om die empathie volledig over te brengen in zo’n setting, en eerlijk gezegd, als de ander ook wat gedronken heeft, komt die boodschap vaak niet helemaal door.
Wat me echter opviel, en vaak gebeurt in dit soort gevallen, was dat ik geen enkel empathisch gevoel van Wassili voelde. Hij uitte alleen grove verwijten. Ondanks dat zijn emoties na al die jaren nog steeds erg hoog oplopen, bleef ik in mijn eigen kracht en voelde ik me helemaal niet aangevallen. Dit maakte het makkelijker om niet boos te reageren. Zijn emotie zegt namelijk meer over zijn beleving en niets over mijn perceptie van de waarheid.
Sterker nog, ik had ook een punt. Het besef van mijn eigen waarde en het vermogen om rustig te blijven, ongeacht de nogal grove beschuldigingen, hielp me om constructief te blijven, zelfs in een emotioneel geladen situatie. Maar helaas zonder resultaat op dat moment.
Reflectie op het Voorval met Wassili
Kijk, Wassili was natuurlijk niet de enige die rond die tijd ietsje dieper in het glaasje keek dan in elkaars ogen. Ik kan er ook zeker wat van. En met een beetje alcohol op - maar ook zonder - kun je met veel eigenwaarde best wel een beetje arrogant of onverschillig overkomen. Zo kan hij dat ook ervaren hebben, maar ook dat is met veel eigenwaarde (en zeker niet met een glaasje alcohol) niet direct jouw ‘probleem’ als je dit overkomt.
Natuurlijk kun je met woorden empathie tonen door te zeggen dat je het begrijpt, dat het je spijt hoe hij of zij zich voelt, maar kom op! Het is slechts zijn of haar beleving van wat er in de jaren gebeurde.
Ik had misschien nog meer vragen kunnen stellen en nog beter proberen te begrijpen wat zijn pijn en perceptie is. Invoelen en empathie zijn hier de magische woorden voor. Maar hoe kun je daar altijd in elke situatie toe in staat zijn? Zelfs mijn eerste ‘leermeester’ was er op dat moment niet toe in staat. Hij had namelijk ook meer kunnen vragen en kunnen invoelen hoe de zaken voor mij verlopen waren in plaats van zijn eigen gevoelens en emoties voorop te stellen. Het zou pas vervelend zijn als iemand de arrogantie en onverschilligheid heeft om zelf te geloven helemaal en alleen gelijk te hebben. Maar ondanks dat ik dat niet wil voelen of geloven, zou het wel het geval geweest kunnen zijn. Zou dat dan aan dat ene extra wijntje gelegen kunnen hebben?
Ik ervaar het als erg vervelend dat Wassili zich zo voelt. Ik voel me echter niets meer of minder waard door wat mijn (ooit) dierbare coach en vriend over mij vindt. Ik weet zeker dat het ooit goed komt tussen ons. Het maakt me natuurlijk ook uit hoe de relatie met Wassili en mij nu is. Maar waar 2 ‘vechten hebben 2 schuld’. Ik ben ik en ik leer graag, maak graag fouten en sta altijd open voor feedback, of die nu terecht of onterecht is. Verfrommel mij, stamp op mij, ik weet wat ik waard ben. Als hij dat ook zoals hij dat als geen ander kan weer richting mij toepast - met een wijntje of 2 - kunnen we samen over de pijnlijke details van het leven en hobbels in onze vriendschap heen stappen en dat zal zeker ooit gebeuren.
Wassili, dank je voor de coaching en wijze lessen. Jij bent ook maar een mens, net als ik.
Comments