Tegenslagen zijn een onvermijdelijk onderdeel van het leven. Sommige kunnen echter zo diep ingrijpen dat je jezelf even, of zelfs voor langere tijd, niet meer herkent. Een grote tegenslag, of een opeenvolging ervan, kan je zelfs richting een burnout of depressie drijven.
Toch reageren mensen verschillend op tegenslagen. Waar de een volledig uit het veld wordt geslagen, lijkt de ander eenzelfde soort tegenslag veel sneller een plek te kunnen geven en door te gaan met het leven. Hoe komt dat? En belangrijker nog: hoe kun je zelf leren beter met tegenslagen om te gaan?
Wat maakt iets een tegenslag?
John Lennon zei ooit:
"Het leven is wat er gebeurt terwijl je andere plannen maakt."
Deze uitspraak raakt de kern van wat een tegenslag is. Het zijn vaak niet de gebeurtenissen zelf die ons uit balans brengen, maar de manier waarop ze onze verwachtingen doorbreken.
We hopen bijvoorbeeld dat onze ouders lang leven, maar op een dag nemen we toch afscheid. We vertrouwen erop dat onze baan veilig is, totdat een ontslagronde ons plotseling treft. Tegenslagen zijn die onverwachte wendingen die haaks staan op wat we hadden gewild of verwacht.
Vaak willen we vasthouden aan wat goed voelt en wat veilig lijkt. We hopen dat alles wat fijn is in ons leven, altijd zo blijft. Maar het leven zit vol onverwachte – en soms pijnlijke – verrassingen. Het zijn daarom juist degenen die het meest gehecht zijn aan controle en voorspelbaarheid, die vaak het zwaarst geraakt worden wanneer die grip wegvalt.
De vijf soorten tegenslagen in ons leven
In het leven krijgen we allemaal vroeg of laat te maken met tegenslagen. Hoe we ons ook voorbereiden of in het leven staan, bepaalde gebeurtenissen zijn onvermijdelijk.
Grofweg kunnen we deze indelen in vijf soorten tegenslagen, die we in meer of mindere mate tegenkomen:
- 1 - Emotionele tegenslagen
Deze tegenslagen hebben te maken met onze gevoelens in bepaalde situaties. Bijvoorbeeld wanneer we ons schamen, boos worden of verdrietig voelen, terwijl we dat eigenlijk niet wilden.
Tijdens emotionele tegenslagen ervaren we emoties zoals droefheid, schuldgevoelens of ongelukkig zijn. Soms weten we niet eens precies waarom we ons zo voelen, maar toch kunnen deze gevoelens ons behoorlijk uit balans brengen.
- 2 - Mentale tegenslagen
Mentale tegenslagen komen voor wanneer we te maken krijgen met zware uitdagingen op mentaal gebied, zoals een depressie, een burnout of intense angst. Het kan ook gaan om het verlies van zelfvertrouwen of eigenwaarde.
Net als bij emotionele tegenslagen is het vaak lastig om één duidelijke oorzaak aan te wijzen. Toch kunnen deze mentale uitdagingen een enorme impact hebben op ons dagelijks leven.
- 3 - Fysieke tegenslagen
Iedereen wordt wel eens ziek, stoot een teen of breekt een been. Fysieke tegenslagen omvatten alles wat ons op het gebied van gezondheid en lichaam overkomt. Hoewel sommige fysieke tegenslagen klein lijken, kunnen ze grote gevolgen hebben voor hoe we ons voelen en functioneren.
- 4 - Sociale tegenslagen
Wanneer onze relaties met anderen worden beïnvloed, spreken we van sociale tegenslagen. Denk bijvoorbeeld aan gepest worden, een scheiding of het verlies van een dierbare. Deze tegenslagen kunnen een diep emotionele impact hebben en ons gevoel van verbondenheid met anderen ondermijnen.
- 5 - Financiële tegenslagen
Geldproblemen zijn een veelvoorkomende tegenslag. Of het nu gaat om niet genoeg geld hebben om basisbehoeften te dekken of niet in staat zijn dat droomhuis te kopen, financiële tegenslagen kunnen variëren in ernst. Toch hebben ze vaak invloed op ons welzijn en onze toekomstperspectieven.
Tegenslagen zijn met elkaar verbonden
In de praktijk blijkt dat deze verschillende soorten tegenslagen vaak met elkaar samenhangen. Ze kunnen elkaar versterken en zo een kettingreactie veroorzaken. Stel bijvoorbeeld dat je je baan verliest (financiële tegenslag). Dit kan leiden tot angst (mentale tegenslag), wat weer gevoelens van schaamte oproept (emotionele tegenslag).
Die schaamte kan vervolgens spanningen veroorzaken in je relatie (sociale tegenslag).
Deze opeenstapeling van tegenslagen kan een enorme impact hebben op je veerkracht en uiteindelijk serieuze gevolgen hebben. Het is daarom belangrijk om te begrijpen hoe tegenslagen werken en hoe je ermee om kunt gaan, zodat je sterker uit moeilijke periodes kunt komen.
Hoe kun je beter omgaan met tegenslagen?
Eerder schreef ik dat de kern van een tegenslag ligt in de verwachtingen die je hebt over de toekomst of een bepaalde situatie. Hoe meer je vasthoudt aan hoe iets zou moeten zijn, gaan of worden, hoe groter de tegenslag aanvoelt wanneer dingen anders lopen. De sleutel tot beter omgaan met tegenslagen is daarom flexibiliteit: leren meebewegen met wat het leven je brengt.
Dat klinkt misschien mooi filosofisch, maar hoe doe je dat dan precies? Want stel je voor dat een arts je vertelt dat je nog maar zes maanden te leven hebt, of dat je morgen je baan verliest en met drie kinderen op straat komt te staan. Het is begrijpelijk dat zulke zware tegenslagen niet zomaar licht opgevat kunnen worden.
In de praktijk blijkt echter dat de meeste tegenslagen waarmee we te maken krijgen, minder ernstig zijn dan dit soort extreme voorbeelden.
De eerste stap is daarom: plaats de tegenslag in perspectief.
Plaats de tegenslag in perspectief
Als mensen hebben we het vermogen om dingen belangrijk of juist onbelangrijk te maken. Het is vaak niet de gebeurtenis zelf die zwaar weegt, maar hoe wij deze interpreteren en welke betekenis we eraan geven.
Zo zijn er mensen die volledig uit hun doen raken als er per ongeluk een kopje thee wordt omgestoten, terwijl anderen nauwelijks reageren als hun splinternieuwe auto wordt beschadigd. Dit verschil zit in hoe we zaken belangrijk maken én hoe belangrijk we ze maken.
Een belangrijke factor hierin zijn cognitieve vervormingen, zoals ‘voorspellen’. Stel je voor dat iemand die een kopje thee omstoot voorspelt dat iedereen op het terras haar zal aanstaren, dom zal vinden of uit zal lachen. In dat geval voelt de situatie veel zwaarder dan wanneer ze die voorspelling niet maakt.
Door een stap terug te nemen en de situatie objectiever te bekijken, kun je beter beoordelen of de tegenslag écht zo groot is als hij lijkt. Vaak zul je merken dat wat op het eerste gezicht dramatisch lijkt, in werkelijkheid wel meevalt. Dit bewustzijn helpt je om rustiger en veerkrachtiger met tegenslagen om te gaan.
Besef waar je wel en geen controle over hebt
Er zijn dingen in het leven waar je volledige controle over hebt, zaken waar je enige invloed op kunt uitoefenen, en situaties waar je helemaal niets aan kunt veranderen. Door bewust onderscheid te maken tussen deze drie en dit tot een levenshouding te maken, kun je merken dat het leven lichter aanvoelt en sommige zaken makkelijker op hun plek vallen.
Neem bijvoorbeeld gezondheid. Je kunt een gezonde levensstijl nastreven en zo enige invloed uitoefenen, maar je hebt geen controle over wanneer je ziek wordt of sterft. Mijn oma, bijvoorbeeld, rookte als een schoorsteen, dronk haar hele leven overmatig en werd toch 87 jaar. Aan de andere kant had een goede vriendin van mij, die nooit rookte of dronk, altijd gezond at en leefde, geen geluk. Vier maanden geleden kreeg ze te horen dat ze een tumor in haar hoofd had. Een maand geleden hebben we afscheid van haar moeten nemen. Ze werd 47 jaar en liet twee jonge kinderen achter.
Wanneer je probeert te vechten tegen dingen waar je geen controle over hebt, wordt het niet alleen een gevecht tegen de tegenslag zelf, maar ook tegen de realiteit. Dat is een strijd die je nooit kunt winnen en die je langzaam uitput. De energie die je nodig hebt om te herstellen, gaat volledig op aan het verzet tegen het 'onrecht'.
Het accepteren van wat buiten jouw macht ligt, is geen teken van zwakte, maar van wijsheid. Het stelt je in staat je energie te richten op wat wél binnen je invloedsfeer ligt, waardoor je beter met tegenslagen kunt omgaan en jezelf de ruimte geeft om verder te groeien.
Leer te accepteren
Onlangs liep ik door de supermarkt toen ik een kind van een jaar of vijf zag dat stampvoetend op de grond lag, schreeuwend: "Ik wil het niet, ik wil het niet, ik wil het niet!" Bij kinderen vinden we dit gedrag, afhankelijk van hun leeftijd, vaak nog acceptabel. Maar hoe zit dat met volwassenen? Zij liggen misschien niet in een overvolle supermarkt op de grond te brullen, maar het gedrag is soms niet zo heel anders.
Wij zijn de dirigent van ons eigen leven, maar zelfs het beste orkest speelt wel eens een valse noot. En als dirigent kun je alleen aanwijzingen geven – niets meer, niets minder. De uitvoering ligt in handen van het orkest, oftewel: het leven zelf.
Leren accepteren is een essentieel onderdeel van emotioneel volwassen worden. Het maakt je sterker en completer, en het helpt je om sneller en eenvoudiger met oude én nieuwe wonden om te gaan.
Leer weerbaar en veerkrachtig te worden
Dit artikel gaat eigenlijk over het ontwikkelen van meer weerbaarheid en veerkracht. Hoe je dat precies doet, is niet eenvoudig in een kort artikel uit te leggen. Toch is weerbaarheid en veerkracht iets wat iedereen kan leren.
Zelf ben ik zo’n 30 jaar geleden begonnen met coaching om deze vaardigheden te ontwikkelen, en ik kan het iedereen aanraden. Inmiddels geef ik na een langdurige opleiding hiervoor, al meer dan 20 jaar regelmatig weerbaarheidstrainingen en 1-op-1 coaching, maar uitsluitend voor executives.
Als jij veel tegenslagen ervaart en moeite hebt om hiermee om te gaan, kun je altijd contact opnemen of een reactie achterlaten. Als ik je zelf niet kan helpen, ken ik zeker iemand binnen mijn netwerk die je kan ondersteunen om jouw tegenslagen te verwerken en beter aan te kunnen.
Kommentare